Jeśli odwołamy się do popkulturowego postrzegania kryptowalut, chociażby za pośrednictwem kina, to zauważymy, że te przedstawiane są jako jeden z elementów działalności grup przestępczych. 

Przykład? Film Crypto (celowo nie używamy polskiego tytułu “Krypto: Strach to najtrudniejsza waluta”, gdyż brzmi on w najlepszym razie zabawnie, w najgorszym – banalnie) z 2019 roku w reżyserii Johna Stalberga Jr., z nieodżałowanym Kurtem Russelem w roli głównej. Powołując się na opis filmu z portalu Filmweb:

“Martin „Marty” Duran pracuje jako analityk ds. przeciwdziałania praniu pieniędzy w centrali Omnicorp Bank na Manhattanie. Pewnego dnia odkrywa, że potencjalny klient – potężna korporacja – naruszył prawo. Martin doprowadza do zerwania współpracy. Zostaje zdegradowany i wysłany do filii banku w swoim rodzinnym miasteczku. Tam odkrywa kryptowalutowy spisek na globalną skalę”.

Brzmi groźnie, prawda? Co jednak naszym zdaniem groźniejsze tego typu narracja przenika do faktycznej rzeczywistości, powodując, że ludzie wielokrotnie parują waluty cyfrowe z bezprawiem. Zatem dziś odpowiemy na pytanie, czy przestępcy naprawdę lubią kryptowaluty (z wzajemnością)?

Kryptowaluty jako domena przestępczości

Mityczne przekonanie o ściślejszym powiązaniu kryptowalut z przestępczością jest silnie kultywowane wśród środowisk akademickich. środowiska naukowego. Wystarczy wspomnieć o Davidzie Rosenthalu, byłym pracowniku Nvidii i naukowcu zajmującym się digitalizacją na Uniwersytecie Stanforda, który w 2022 przedstawił prezentację na temat kryptowalut, w której nazwał je „marnotrawstwem energii” i „zagłębiem przestępstw”.

Według Rosenthala kryptowaluty były wykorzystywane w dużych falach przestępczości, obejmujących oszustwa, kradzieże, unikanie płacenia podatków i finansowanie państw o złej reputacji. Jednak te obserwacje nie uwzględniają faktu, że w porównaniu do innych form pieniądza czy walut, skala przestępczości związanej z kryptowalutami jest rzeczywiście niewielka.

Przykładowo, w roku 2022, płatności okupowe dokonywane z wykorzystaniem kryptowalut, które obejmują przekazywanie pieniędzy przez firmy ofiarom cyberataków w zamian za zwrot skradzionych danych lub dostępu, miały wartość jedynie 16 milionów dolarów zgodnie z analizami przeprowadzonymi przez firmę Crystal Blockchain, zajmującą się badaniem blockchain. Natomiast globalna suma płatności okupowych w tym samym okresie wyniosła ponad 400 milionów dolarów. Udział kryptowalut w tym kontekście wynosił mniej, niż 1%.

W rzeczywistości, od momentu, kiedy firmy specjalizujące się w analizie blockchainu, takie jak Chainalysis, zaczęły rejestrować dane, odsetek znanych transakcji kryptowalutowych związanych z nielegalnymi działaniami, takimi jak pranie brudnych pieniędzy czy finansowanie terroryzmu, systematycznie maleje.

Raport firmy Chainalysis wykazał, że na koniec 2021 roku jedynie 0,15% transakcji kryptowalutowych, co przekłada się na wartość 18 miliardów dolarów (dane zaktualizowane niedawno z początkowych 14 miliardów dolarów), miało związek z działalnością przestępczą. 

Co prawda trzeba oddać Rosenthalow to, że trafnie określił spekulację jako dominujące zastosowanie kryptowalut, lecz nie ma tak naprawdę bezpośredniego powiązania miedzy kryptowalutami a przestępczością.

Tym bardziej, że spadek przestępczości związanej z kryptowalutami “przyhamował” w ostatnich miesiącach, przynajmniej zgodnie z najnowszym raportem Chainalysis zatytułowanym „Crypto Crime Report 2023”.

Większość danych z raportu dotyczy znaczącej wartości przechowywanej przez trzy główne firmy kryptowalutowe: FTX, Celsius i Three Arrows Capital. Były to jedne z największych graczy w branży kryptowalut, które doświadczyły spektakularnego upadku w 2022 roku w wyniku oskarżeń o oszustwa. Obecnie trwają śledztwa w ich sprawie.

Przy czym, kryptowaluty same w sobie nie były instrumentem oszustw w przypadku tych trzech firm. Te bowiem były efektem nieoptymalnych praktyk biznesowych, nieodpowiedniego zarządzania inwestycjami i aktywami oraz błędnych decyzji podejmowanych przez liderów.

Co badania mówią o korelacji krypto z elementem kryminalnym?

Do redukcji liczby przestępstw związanych z kryptowalutami bez wątpliwości przyczyniło się wprowadzenie przez Biuro ds. Kontroli Aktywów Zagranicznych Departamentu Skarbu (OFAC) w 2022 roku szeroko zakrojonego programu sankcji dotyczących kryptowalut. Ten doprowadził do schwytania kilku dużych celów, w tym przedstawicieli rosyjskiej giełdy kryptowalutowej Garantex. Garantex stanowił samodzielnie aż 43% wolumenu nielegalnych transakcji w 2022 roku właśnie.

W rezultacie Garantex jest uważany za jednego z głównych pralni pieniędzy dla rosyjskich grup hakerskich zgodnie z sankcjami, a także rzekomo pomagał finansować działalność terrorystyczną.

Co ciekawsze, suma 100 milionów dolarów przypisana pralni pieniędzy Garantex wydaje się stosunkowo niewielka w porównaniu do setek miliardów dolarów, które już udowodniono jako wyprane przez tradycyjne instytucje bankowe (sic!).

Częstotliwość występowania kar związanych z przeciwdziałaniem praniu pieniędzy (AML) na skalę globalną wzrosła o wzrost o 50% w 2022 roku.

Profilaktycznie zaznaczymy, że nie jesteśmy zwolennikami usprawiedliwiania walut cyfrowych tam, gdzie ich wina jest ewidentna. W końcu krypto jako branża jest mocno osadzona w normach tradycyjnych finansów, przy jednoczesnym czerpaniu korzyści z elastyczności jeszcze nieustalonych przepisów. Branża kryptowalut z pewnością musi dużo zrobić, aby poprawić swoje bezpieczeństwo, niezawodność i zgodność z przepisami dla inwestorów.

Wspomniane wcześniej dane dają nadzieję, że odpowiednie organy w końcu dysponują narzędziami do precyzyjniejszej oceny nielegalnej działalności w obrębie walut cyfrowych.

Mit przestępczości kryptograficznej

Od zarania dziejów przedstawiciele przestępczości byli pierwsi, jeśli chodzi o wykorzystywanie nowych technologii do własnych celów. Kryminaliści chętnie korzystali z telegrafu, telefonu, czy Internetu na długo przed policjantami.

Nie oznacza to jednak, że ta tendencja ma być pretekstem do hamowania rozwoju branży kryptowalut. Pieniądze bowiem z natury nie są złe, ani dobre. Są tylko i aż narzędziem do realizowania określonych celów. Wszystko zależy od intencji.

Wystarczy odpowiedzieć na pytanie: Czy każdy użytkownik walut cyfrowych jest kryminalistą? 

Dziękujemy za lekturę! Dla osób, które tu dotarły przygotowaliśmy kod “MACHLOJKA” obniżający transakcję w kantorach o 0,25% (ważny do 24 lipca!).